Khám phá vẻ đẹp nhà khung gỗ truyền thống của Châu Âu

 Kiểu nhà khung gỗ là kỹ thuật đặc trưng của người châu Âu và là một trong những kỹ thuật xây nhà lâu đời nhất thế giới. Ở nhiều thị trấn, thành phố cổ kính của châu Âu vẫn còn rất nhiều ngôi nhà cổ dạng này và được bảo tồn một cách trân trọng.

Nhà khung gỗ ở phố cổ Nuernberg, Đức đẹp như tranh – Ảnh: Nam Vinh

 Các nhà khảo cổ đã tìm thấy dấu vết của tiền thân kỹ thuật dựng nhà khung gỗ có từ 8.500 năm trước tại Çatalhöyük (Thổ Nhĩ Kỳ), lúc bấy giờ giàn gỗ chưa thật sự là kết cấu chính của ngôi nhà. Sau đó người ta nhận thấy tỉ lệ gỗ được sử dụng tăng lên ở các khu vực Mykene và Tyrinx của Hi Lạp.

 Thời gian từ thế kỷ 12-19, kiểu kết cấu khung giàn bằng gỗ và phần tường bằng hỗn hợp dăm, đá vụn, đất sét trét vữa bên ngoài phổ biến khắp châu Âu, lan sang Anh và di cư sang Bắc Mỹ cùng bước chân những người khai phá vùng đất mới.

 Nhà kết cấu khung giàn bằng gỗ (tiếng Đức Fachwerkhaus, tiếng Anh: timber-framing house) là phương pháp được người các nước Trung Âu mạn phía bắc dãy Alpes tạo ra một giàn khung bằng các thanh gỗ cứng, thường là gỗ sồi hoặc gỗ dẻ (tại những nơi dồi dào nguồn cây lá kim người ta dùng gỗ thông thay thế), nối với nhau bằng mộng và khớp chịu lực cho cả ngôi nhà.

 Ngoài các thanh dầm và xà chính, các thanh gỗ xếp dọc, ngang hình thành tường bao quanh. Các thanh nghiêng không chỉ làm tăng tính ổn định của cấu trúc mà còn nhằm mục đích trang trí, tạo sự ấn tượng cho ngôi nhà.

 Thời trước, các thanh gỗ được đẽo bằng rìu và cưa nhỏ, thường có mặt cắt kích thước 10x10cm hoặc 18x18cm, không bào nhẵn. Đường kính đinh tán bằng gỗ là 2cm và chiều dài phải dài hơn bề dày của thanh gỗ 2cm. Những người thợ xây dựng thủ công luôn chừa khoảng cách chừng 25mm (1 inch) giữa các chốt ghép đủ cho gỗ giãn nở. Rui, mè, xà, cột, thanh ngang, thanh dọc, thanh chéo đều được đánh số thứ tự tránh nhầm lẫn vị trí lúc thi công.

Giữa khung cảnh cổ tích ở Quedlinburg, Đức – di sản thế giới – Ảnh: Nam Vinh

Nhà khung gỗ chỉ có thanh dọc ở Cambridge, nước Anh – Ảnh: Minh Lý

Tường nhà khung gỗ bị tróc lở ở Antalya, Thổ Nhĩ Kỳ cho thấy các lớp vật liệu được sử dụng thời trước – Ảnh: Minh Lý

 Các ngôi nhà khung gỗ thời cổ đại thường xây dựa trên bốn cột gỗ chính và có một tầng. Sau này từ thời Trung cổ, tại châu Âu kiểu nhà nhiều tầng khung gỗ rất thịnh hành. Mỗi tầng nhà là một môđun riêng, chồng lên nhau và tầng trên thường nhô ra diện tích lớn hơn tầng trệt.

 Vật liệu cho tường nhà đều là những thứ dễ kiếm như dăm bào, gỗ vụn, đá vụn trộn với đất sét đào ngay tại địa phương. Nhiều nơi dùng cả cành liễu sẵn có. Sau đó trét ngoài bằng thạch cao và sơn vôi trắng hoặc sáng màu để làm nổi bật những thanh gỗ sơn màu sẫm.

 Những ngôi nhà khung gỗ có khả năng chịu lực tuyệt vời, đây là ưu điểm nổi trội của kỹ thuật xây dựng lâu đời này. Không phải ngẫu nhiên mà các ngôi nhà hàng ngàn tuổi ở Thổ Nhĩ Kỳ hay hàng nghìn ngôi nhà nhiều thế kỷ ở Đức vẫn đang tiếp tục sử dụng. Cũng không phải ngẫu nhiên mà nguyên tắc khung xương này vẫn được áp dụng trong xây dựng rất nhiều ngôi nhà hiện đại, thậm chí cao tầng, tất nhiên là đã thay gỗ và đất sét bằng dầm thép và tường kính.

Hoa nở rực rỡ trên nền tường nhà cổ 8 thế kỷ – Ảnh: Nam Vinh

Các thanh gỗ xếp chéo tạo đường nét ấn tượng – Ảnh: Nam Vinh

Vật liệu làm tường trong các ngôi nhà khung gỗ ở Đức – Ảnh: Nam Vinh

Trong góc một ngôi nhà cổ khung gỗ – Ảnh: Nam Vinh

 Nhiều người vẫn thích làm nhà khung gỗ trong xây dựng dân dụng với sự trợ giúp của công nghệ hiện đại như máy cắt gỗ công nghiệp điều khiển bằng phần mềm máy tính. Ở trong ngôi nhà khung gỗ dùng các vật liệu tự nhiên không có chất phụ gia có cảm giác ấm cúng hơn, không bức bối khó chịu như trong nhà bêtông và đặc biệt tốt cho người mẫn cảm, dễ bị dị ứng.

 Nhưng sống trong một căn nhà khung gỗ cổ nhiều khi cũng phiền toái. Vì là nhà cổ nằm trong diện các công trình cần bảo tồn nên tuyệt đối không được thay đổi bề mặt ngoài, chỉ được sơn mới mà thôi. Nếu sửa chữa bên trong cũng không được làm thay đổi kết cấu căn nhà, cho dù các cửa sổ có hơi nhỏ nên phòng ở thường tối hơn nhà hiện đại. Vật liệu của nhà khung gỗ truyền thống dễ cháy nên rất cần cẩn thận khi lắp các mạch điện trong nhà…

Có ngôi nhà cổ ở Bamberg, Đức (thành phố Di sản thế giới) lại sơn các thanh gỗ màu vàng rất độc và lạ – Ảnh: Minh Lý

Một ngôi nhà khung cổ mini trở thành bảo tàng nhỏ tại Radebeul, Đức – Ảnh: Nam Vinh